Jak pisać dobrze

Notatki z książki On Writing Well.

Książka która w zgrabny sposób opisuje czym jest dobry tekst, jak się go tworzy i po co w ogóle się starać dobrze pisać.

Pisanie to przykład umiejętności którą można rozwijać do końca życia i która cały czas pozostanie użyteczna. Chyba że jakieś AI (np. następca GPT-3) odbierze nam to albo inny Metaverse sprawi że nie będziemy potrzebować komunikacji tekstowej.

Póki to nie następuje, sięgnąłem więc po tę książkę z nadzieją że pomoże zwalczyć „słomę która w moich słowach czai się”.

Notatki

1. Humanizm w pisaniu to najważniejsza lekcja z tej książki.
   1. Najważniejsza zasada książki – zawsze umieszczaj w swoich w zdaniach człowieka, tego co on robi, co jemu się dzieje, co odczuwa, o czym mówi i o czym on myśli. Nawet jeśli mowa o pismach urzędowych, korporacyjnych, czy zaleceniach BHP – tam też możesz znaleźć człowieka.
   1. Dlatego uważaj na:
      1. czas pasywny -> stosuj czas czynny
      2. rzeczowniki zamiast czasowników -> człowiek+czasownik aktywny to najlepsze połączenie
      3. nadmiar rzeczowników, równoważniki zdań -> znajdź czasownik i wstaw go do akcji
2. Pisanie powinno dążyć do największej akceptowalnej prostoty.
   1. Wyrzucaj ze zdań słowa które nic do niego nie wnoszą i sprawiają że tekst jest ociężały.
   2. Pisanie które przetrwa składa się w większości z krótkich mocnych słów.
   3. Każdą regułę łamiesz od czasu. Ale prawda to to że krótkie mocne słowa, szybciej dotrą niż ociężałe długaśne określenia.
   4. Musisz zrobić tekst tak prosty jak to możliwe, ale nie bardziej – inaczej stanie się jak suchy indyk.
3. Logika i liniowość to klej który spaja cały tekst.
   1. Jeśli poprzednie zdanie nie łączy się z poprzednim to wystawiasz się na ostrzał ze strony czytelnika. I na porzucenie tekstu przez niego.
   2. Jeśli nastrój, napięcie, klimat nie łączy się z poprzednim zdaniem, to również wzbudzasz dysonans który wywołuje cierpkie uczucie w ustach i zmęczenie umysłu, który zacznie podświadomością szeptać „skończ czytać to gówno”.
   3. Pisanie może przyciągać nas do nieinteresujących tematów.
      1. Na końcu nasze pisanie nie „sprzedaje” tematu który jest przedstawiony, tylko tego kim my, autorzy, tak naprawdę jesteśmy. Co nas fascynuje, dlaczego o tym piszemy i jaki bagaż emocjonalny z nim związany nosimy.
4. Pisanie to filtrowanie z tego co zebrałeś.
   1. ’Less is more but first do more’ – musisz najpierw zebrać więcej przykładów i dobrego materiału by móc odfiltrować to do najlepszych, które wyłożysz w tekście.
5. Pisz memoir (biografię, wspomnienia) nie próbując go napisać.
   1. Nie myśl o wielkim celu. Nie myśl że musisz opisać całe życie za pierwszym podejściem. Weź pod lupę jedną historię, którą dobrze pamiętasz i opisz ją. Zrób to w poniedziałek, później w czwartek opisz kolejną historię, która przyjdzie ci do głowy. Dzięki temu, krok po kroku, będziesz budował Coś. Po jakimś czasie spojrzysz na te wszystkie historie i zaczniesz się zastanawiać, a może po prostu dojrzysz co jest tym większym obrazem wyłaniającym się z twoich wspomnień…
   2. Zamiast atakować problem i traktować go jak wielką ścianę nie do przejścia, po prostu znajdź kawałek, cegłę w murze którą możesz zaatakować. Dziel i rządź.
6. Dualizm pisania – pisz dla radości pisania, ale pisz też żeby się to dało czytać.
   1. Pisanie powinno wyzwala radość: tego że wyrażasz sam siebie, że odkrywasz coś o czym nie myślałeś, tylko dzięki temu, że podjąłeś się aktu pisania
      1. Pisanie powinieneś traktować jak rzemiosło – nawet w złe dni powinieneś to robić. Charakter pisarza wyrabiasz gdy piszesz a brak Ci na to ochoty.
   2. Piszesz dla siebie. Albo piszesz dla konkretnej publiczności.
      1. Ale nawet jeśli piszesz dla siebie, to powinieneś pracować z tekstem, korygować, wyrzucać śmieci, spuścić tą brudną wodę z kranu, żeby w końcu tekst się wyklarował i brzmiał naturalnie.
7. Paragrafy to podstawowa jednostka wizualna tekstu.
   1. Dobierz odpowiednią długość. Nie mogą ani za długie, ale za krótkie też nie, bo wtedy zaburzają rytm czytania.
8. Jedność tekstu.
   1. Zachowaj spójność w trakcie całego tekstu. Jeśli podejmiesz decyzję o przyjętej formie, to jej się trzymaj.
      • czy formalnie czy nie formalnie?
      • czy w czasie przeszłym czy teraźniejszym?
      • czy 1 os. l. poj czy w l. mnogiej?
9. Początek i koniec. Tekstu i paragrafu.
   1. Pierwsze zdanie tekstu jest kluczowe – musisz złapać atencję czytelnika i zachęcić go do kolejnych zdań.
   2. Ostatnie zdanie paragrafu jest kluczowe – musisz zaciekawić czytelnika, żeby chciał zajrzeć do kolejnego akapitu.
10. Przysłówki i przymiotniki używaj tylko gdy dodają wartość do tekstu.
    1. Raczej nie pisz „horrendalna katastrofa”, „wesołe wesele”.
       Ale już możesz napisać „czarne niebo”, jeśli piszesz w kontekście niewychodzenia na zewnątrz – bo przymiotnik „czarne” wyjaśnia dlaczego komuś nie chciało się wyjść z mieszkania.
11. Zaznacz zmianę nastroju.
    1. Jeśli tekst zmienia kierunek (nastrój) to użyj słowa który da wskazówkę czytelnikowi:
       „but”, „yet”, „however”, „nevertheless”, „still”, „instead”, „thus”, „therefore”, „meanwhile”, „now”, „later”, „today”, „subsequently”, ………
12. Polub przepisywanie i edytowanie tekstu.
    1. Rewriting jest esencją pisania – tutaj rozstrzyga się to czy tekst jest udany czy nie.
       Rewriting to oszlifowywanie tekstu, wygładzanie, poprawianie, aby na końcu dotrzeć z nim tam gdzie chciałeś dotrzeć.
       Bo pierwsza próba jest zazwyczaj niekompletna. Zbędne słowa, poszarpany rytm, dziury w logice, czy brak spójności powodują że tekst nie jest jeszcze prawdziwym twoim głosem.
       Dopiero poprawienie niedoróbek sprawi, że tekst będzie twoją przystanią do której chciałeś dotrzeć. Dopiero ta rzemieślnicza praca sprawi, że tekst będzie brzmiał jak ty.
13. Imituj najlepszych.
    1. Znajdź najlepszych pisarzy (wg ciebie) i czytaj ich na głos. Wsłuchaj się w ich rytm, słownictwo and nastawienie do języka. Nasiąknij tym i zaczniesz to kopiować
       I po jakimś czasie zrzucisz ten pancerz kopiowania. Ale będziesz już wtedy o wiele lepszym pisarzem.
       Uczymy się przez imitowanie.
14. Pisanie to myślenie na papierze.
    1. Cel pisania to klarowne myślenie i odkrywanie. Dlatego warto ćwiczyć pisanie, bo uczy cię logiki w sekwencji twoich myśli.
       1. Szczególnie teksty naukowe – tutaj kwestie co jest „potem”, „następnie” są kluczowe. Umiejętność liniowego wykładania faktów jest tu rozstrzygająca o tym czy tekst się przyjmie czy nie.
15. Opisywanie procesów jest wartościowe dla pisarza i czytelnika.
    1. Gdy opisujesz działanie procesu to sam upewniasz się, że rozumiesz jak on działa.
       I następnie zmusza cię to do tego, żebyś również czytelnika przeprowadził przez sekwencję pomysłów i dedukcji które sprawią że i on zrozumie o co chodzi.